In het vorige blog heb ik het gehad over de stressreactie ‘bevriezen’ (freeze). Maar weten jullie dat bij paarden ook het verstijven bestaat? Dus de hele reeks van ‘vechten, vluchten, bevriezen en verstijven’ kan langskomen wanneer een paard veel stress ervaart. Overigens is verstijven de officiële term in het Nederlands. Als in verlammen. Denk aan de flauwvallende geitjes die zo omvallen als ze grote schrik hebben. In het Engels hebben ze deze term ‘faint’ genoemd.
Reactie van zenuwstelsel
De bekendste tekenen van stress zijn natuurlijk het vechten of vluchten. Dit zijn ‘normale’ reacties van angst. Het ene paard gaat eerder in de aanval – gaat vechten. Het andere paard kiest ervoor om te rennen of zich weg te draaien – te vluchten. Hoewel, ik zeg ‘kiest’ maar het is een stressreactie. Daarop heeft het paard geen invloed. Het is een ingebouwde reactie van het zenuwstelsel.
Hoe ziet het eruit?
De reactie heet verstijven maar wat we zien is dat het paard door zijn knieën gaat. Uiteraard kunnen paarden ook echt flauwvallen of omvallen maar dat is een medische aandoening. Ik heb het hier over de stressreactie. Het paard ervaart zo’n grote angst en weet niet hoe hij er aan kan ontsnappen. Vechten, vluchten of bevriezen is niet meer mogelijk in zijn ervaring. Dan raakt het dier in een staat van verlamming eigenlijk. Het is het laatste overlevingmechanisme dat er is en de grootste stressreactie. Bij zoogdieren in het wild die aangevallen worden door roofdieren, zie je deze reactie ook. Daarna raken ze in een dissociatieve staat.
Angst of trauma is echt
Het kan heel beangstigend zijn om dit bij je paard te zien en ernaast te staan. Ik heb het bij mijn paard vaker meegemaakt. En voor mijn gevoel, gaat het niet eens om iets heel erg spannends. Maar er is iets aan voorafgegaan waardoor het paard angstig is. Of er is een trigger die het paard terug brengt in een opgeslagen trauma uit het verleden. Het is serieus voor hem. Ook als wij niet snappen waar deze reactie vandaan komt.
Wat kun je doen?
Wat kun je doen als je dit meemaakt? Wees empatisch maar haal je paard uit deze toestand. Haal alle dingen die je met hem aan het doen was weg of stop direct met de training. Bij mijn paard bijvoorbeeld gebeurde het een keer toen ik had opgezadeld en hem uit de stal haalde. Hij ging voor de stal door zijn knieën en kwam op zijn buik terecht. Ik heb meteen de singel losgemaakt en het zadel eraf gehaald. En hem naar voren gevraagd. Ik heb daarna aan de hand gestapt. Beweging (die hij aankan) brengt hem uit de verlamming. En wat de angst veroorzaakte is weg. Let goed op of je paard kalmeert voordat je verder gaat met de training.
Nog beter: voorkom het
Nu zijn stressreacties ingebouwde reacties van het zenuwstelsel. Daar heeft het paard (of ander zoogdier) geen invloed op. Maar je kunt het paard wel helpen. Vergroot zijn comfortzone. Breng hem in de training thuis met kleine stapjes in situaties die hij spannend vindt. Je kunt uiteraard niet alle situaties die je kunt tegenkomen, trainen. Maar het paard kan leren generaliseren. Hij kan dingen met elkaar vergelijken. Zo heeft het paard minder kans op stress. En dat is wel zo veilig voor de ruiter. En dit proces helpt jullie vertrouwensband groeien.